Wat Spotify Wrapped zegt over ons klakkeloos geloof in data.

20.000+ lezers blijven up-to-date over artificial intelligence door 'Trending in Tech' te lezen.

Een nieuwe editie van Trending in Tech. Dé Nederlandse nieuwsbrief over de impact van artificial intelligence op mens, werk, bedrijf en samenleving. 20K+ abonnees inmiddels.

met hartelijke groet, Jarno

• Doorsturen aan een vriend of collega? Graag.

• Ik heb inmiddels met veel plezier vele honderden, hoog beoordeelde, presentaties gegeven over AI. Meer weten? Check hier.

Spotify Wrapped

Social media stond weer vol met Spotify Wrapped. Het jaarlijkse overzicht waarin je kunt zien naar welke artiesten, albums en podcasts je op Spotify het meest hebt geluisterd. Een leuk overzicht vol verassing en herkenning.

Maar dit jaar bleef ik hangen bij een ander gevoel: klopt mijn overzicht wel?

Zo stond er bij mij een band in de top van ‘meest geluisterde artiesten’, terwijl ik die pas in oktober heb ontdekt. Die band stond zelfs boven een andere groep die ik al het hele jaar veel draai. Onlogisch, maar goed, mijn eigen geheugen is ook niet perfect.

Ik heb in 2024 echter ook vele tientallen uren ‘brown noise’ geluisterd om te kunnen focussen tijdens het werk, maar dat zie ik ook nergens terug. Een bug?

Er zijn echter ook fouten die moeilijker te negeren zijn. Mijn vrouw kreeg bijvoorbeeld te zien dat ze bij de top 0,05% van Billie Eilish-luisteraars wereldwijd hoorde met een specifiek nummer. Wat bleek echter? Dat nummer had ze in het hele jaar slechts 24 keer geluisterd. Terwijl Billie Eilish jaarlijks minimaal 1 miljard (!) streams heeft. Da’s wel erg lastig te rijmen.

Anyway, nu maak ik me persoonlijk niet zo druk over hoe accuraat Spotify Wrapped is.

Het probleem is als volgt:

Toen ik dit soort twijfels met anderen deelde, kreeg ik steeds dezelfde reactie:

• “Tsja.. data is data”

• “De computer zal het wel goed hebben"

• “Wat kan er mis gaan, het is immers een digitaal platform”?

Dat zijn wat mij betreft tricky aannames.

Dit heet namelijk ‘automation bias’. Het idee dat "de computer niet fout kan zijn". We geloven vaak sneller een computersysteem dan ons eigen geheugen of oordeel. En da’s gevaarlijk.

Een kritische blik

1. Ten eerste: Data is nooit neutraal, helder of perfect. Het is een gebrekkige vertaling van de werkelijkheid.

Het omzetten van wat we in de fysieke wereld doen naar digitale data betekent bijvoorbeeld dat wat je niet kunt ‘vangen’ in data, dus in de dataset (het overzicht) ophoudt te bestaan.

Voorbeelden:

• Individuele prestaties op het werk worden vaak gemeten via KPI output (bijvoorbeeld aantal afgesloten deals), maar de emotionele steun die iemand aan collega’s biedt, blijven buiten beeld, terwijl dat heel waardevol is.

• Marketingcampagnes worden vaak beoordeeld op klik- en conversiepercentages, terwijl je niet meet wanneer mensen zich ergeren aan je campagne, wat dus per saldo negatief is.

• CV-gegevens van een sollicitant zijn ook een reductie van de werkelijkheid omdat ze soft skills zoals charisma of het vermogen tot conflictbemiddeling niet laten zien.

(Ik schreef over dit onderwerp eerder een opinieartikel in Trouw: Als data de waarheid gaan spreken, is de rechtsstaat verloren.)

2. Nou zou je kunnen zeggen: ‘maar Spotify is een waterdicht digitaal platform’. …. Maar mensen die die systemen bouwen en bedienen, kunnen óók fouten maken. Denk aan bugs, verkeerde dataverwerking, een server die niet meewerkt, een API die het even niet meer doet of simpelweg ongeregistreerde input.
   Het idee dat technologie foutloos is, is simpelweg niet waar. Iedereen die met data werkt weet dat.

   Oke…. Maar laten we for the sake of this argument dan toch doen alsof het Spotify overzicht foutloos is (wat mij, nogmaals, niks uitmaakt, het gaat om het grotere plaatje….)

3. Dan nog kun je zeggen: Wat als dit soort overzichten gestuurd worden door commerciële belangen? Bijvoorbeeld, stel dat Spotify betaald krijgt om bepaalde artiesten hoger te ranken in de Wrapped– je weet het niet, maar je kunt het ook niet uitsluiten. Of wat als deze overzichten zo zijn ontworpen om je gedrag te beïnvloeden? Om je bijvoorbeeld "bijzonder" te laten voelen en zo meer betrokken te blijven de artiest en daarmee bij hun platform? Gewoon een kritische gedachte.

Mens en Machine

Mijn punt: We stoppen als mensen gegevens in een dataset in een computer en opeens wordt dát de ‘werkelijkheid’. Terwijl computerdata in bijna alle gevallen een reductie is van wat er is. En nogmaals: mensen die computersystemen bedienen kunnen fouten maken. En software is zeker niet altijd feilloos. En bedrijven hebben commerciële belangen om data op een bepaalde manier te presenteren.

En het gaat niet alleen om Spotify, maar om een bredere trend. In een wereld waarin steeds meer van ons leven in data wordt vastgelegd – door apps, bedrijven, de overheid – is een gezonde dosis scepsis belangrijk ten aanzien van wat we zien en ons gepresenteerd wordt als ‘waar’. En we moeten snappen dat we onbewust soms meer waarde hechten aan wat een computer zegt dan ons eigen gezonde verstand, deskundigheid en intuïtie.

Laten we een gezonde combinatie maken van mens en machine zodat we de zoete vruchten kunnen plukken van de digitalisering en tegelijkertijd data, dashboardoverzichten en computersystemen niet teveel macht geven.

Nou…. Ik ga even weer muziek luisteren op Spotify. 😅

Fijne Sinterklaasavond!!

met hartelijke groet, Jarno

Lees hier de eerdere versies van mijn nieuwsbrief:

• Veel mensen gebruiken stiekem ChatGPT. Dit is waarom. -

• ChatGPT bestaat twee jaar: een moment om stil te staan én vooruit te kijken! -